من اقتصاد خوانده ام، از فلسفه نپرسید...!!

به نظرم یکی از موضوعاتی که به طور عام، دانشجویان علوم اجتماعی و به طور خاص، دانشجویان رشته اقتصاد از آن غافل هستند رابطه فلسفه و سیاست گذاری است، موضوع عدالت و کارایی یکی از مهم ترین مباحث اقتصاد است که مبانی فلسفی در آن اهمیت بسیار زیادی پیدا می کند؛ زیرا خیلی مهم است که ما عدالت را چه چیزی تعریف کنیم و قائل به کدام رویکرد فلسفی باشیم، رویکرد " مطلق گرایی" ایمانوئل کانت؟ یا "فایده گرایی" جرمی بنتام؟ و یا رویکردی دیگر؟ هرکدام از این رویکردها سیاست های متفاوتی را ارائه میکند مایکل سندل استاد دانشگاه هاروارد در این رابطه مثال جالبی دارد او می گوید فرض کنید شما بر سر دوراهی یک خط ریل قطار قرار دارید که در آنجا مسیر قطار به دو خط جدا تقسیم می شود حال فرض کنید روی یکی از این خطوط چهار کودک مشغول بازی هستند و روی مسیر دیگر تنها یک کودک مشغول بازی است و قطاری با سرعت بالا در حال عبور از مسیری است که چهار کودک مشغول بازی هستند و فرض کنید شما این امکان را دارید تا مسیر حرکت قطار را تغییر دهید آیا شما حاضرین تا سوزن ریل را دستکاری کنید و مسیر آن را به سمتی که یک کودک را به کشتن می دهد تغییر دهید؟

آیا ما علمی قضاوت می کنیم؟؟

در مباحث اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در جاهای مختلف این جمله­­ ها را بارها دیده­ ام و یا شنیده­ ام که افراد می­ گویند:  "ارزشی" قضاوت نکن… "ایدئولوژیک" بحث نکن... "علمی" صحبت کن، احتمالا شما هم جملاتی مشابه اینها را شنیده اید.                     

 شاید برای شما پیش آمده، وقتی که در رابطه با یک نظریه در علوم انسانی( از حقوق و اقتصاد گرفته تا انسان شناسی، علوم سیاسی و...) با فردی به گفت و گو می نشینید، مدام سعی دارید استدلال کنید و نشان دهید که از قضاوت های ارزشی به دور هستید؛ اما تردید نکنید که اکثر صحبت های به ظاهر علمی که بین شما و طرف مقابل­ رد و بدل می شود برخواسته از ذهنیت آغشته به ایدئولوژی شما است بدون آنکه متوجه آن باشید!! هرچند شما ظاهرا به قول خودتان دلیل علمی، عقلی و منطقی( یا هر اسمی که می خواهید رویش بگذارید) می آورید، غافل از اینکه معمولا ما در چارچوبی که ذهن ما از قبل در آن محدود شده است به دنبال دلیل و منطق می گردیم بدون اینکه خودمان متوجه شویم؛ در واقع خیلی اوقات ما قاعده ایی را از قبل پذیرفته ایم، بعدها که این قاعده توسط فردی زیر سوال می رود ما صرفا به دنبال آوردن دلیل برای اثبات آن قاعده هستیم و نه اینکه بخواهیم بی طرفانه از صفر به مطالعه آن بپردازیم( تعداد بسیار معدودی از افراد زحمت مطالعه و تحقیق بیشتر را به خود می دهند)