در عکس بالا مسیر طولانی تبریز تا زاهدان و سپس گناباد نشان داده شده اگر به شما بگویند شما باید کل این مسیر را پیاده بروید چه حالی به شما دست می دهد؟

حال اگر بگویند شما باید این مسیر را نه تنها پیاده؛ بلکه در حالت نشسته گام بردارید، یعنی بنشینید و سپس در همین حالت شروع به حرکت کنید و با این وضعیت کل مسیر بالا را طی کنید؛ آنگاه چه فکر می کنید؟ !!در این صورت احتمالا با خودتان می گوئید دیوانه است کسی که بخواهد چنین کاری را انجام دهد.

اول به این سوال به ظاهر احمقانه پاسخ دهید سپس ادامه متن را بخوانید: به نظر شما چقدر طول می کشد اگر بخواهید در حالت نشسته 8 مرتبه کل کره زمین را دور بزنید؟؟!! شاید با خودتان فکر میکنید اینها همه برای سر کار گذاشتن شماست، اما جالبه بدانید مردم یزد در طول تاریخ علاوه براینکه مسیری مشابه مسیر تبریز به زاهدان و سپس گناباد را در حالت نشسته طی کرده اند بلکه همزمان در کل طول مسیر در حال کلنگ زدن بوده اند و همه اینها در زیر زمین که اکسیژن کمتر است و فشار هوا و شرایط متفاوت دیگری دارد انجام شده است و فاجعه بارتر اینکه ایرانیان در طول تاریخ مسیری به طول 8 برابر خط استوا را تحت شرایطی که گفته شد طی کرده اند، احتمالا حدس زده اید که در مورد چه چیزی صحبت میکنم، بله منظورم حفر قنات هایی است که در طول تاریخ همواره ایرانیان را به خود مشغول کرده است. طبق آمار رسمی بانک اطلاعاتی قنات های کشور، تعداد قنات های ایجاد شده در ایران 32698 رشته می باشد!!! که عمق مادرچاه بعضی از آنها به 300 متر میرسد و البته در حال حاضر بسیاری از این قنات ها خشک شده است. بد نیست بدانید مجموع طول تمامی قنات های ایران حدودا 8 برابر طول خط استوا است!!

اما سوالی که ذهنم را شدیدا به خود مشغول کرده این است که چرا در تمامی این مدت ما با تحمل این همه سختی تامین آب، عبرت نگرفتیم و هنوز هم قیمت آب کاملا نشان از بی اهمیت بودن این موضوع برای مسئولین دارد؛ زیرا این قیمت برای مصرف کننده به هیچ وجه علامت دهنده نیست و چنین قیمت هایی هیچ گونه حساسیتی برای مصرف کننده ایجاد نمیکند و مصرف کننده در این صورت انگیزه ایی برای تجدید نظر مصرف خود از آب را ندارد؛ البته تنها مسئله قیمت نیست بلکه جای نبود تدابیر آبی و زیست محیطی که عموما جدای از مسئله قیمت آب هستند خالی است.

ایرانیان همواره در طول تاریخ؛ رنج و مشقت تامین آب را به خود دیده اند؛ اما هیچ گاه این باعث نشد که زحمت مدیریت صحیح آن را به خود ببینند تا کمی راحتتر زندگی کنند!! و حتی منابع آبی خود را نیز هدر داده اند نمونه بارز آن خشک شدن دریاچه ارومیه و کاهش شدید آب های زیرزمینی دشت های ایران و به تبع آن، شور شدن آن ها است. بحران آب در طول تاریخ با ایرانیان به ویژه مردمان یزد همراه بوده و این باعث شده آنها به درآمدزایی از مشاغلی بپردازند که مصرف آب کمتری دارند و یا حتی الامکان آب مصرف نشود هرچند کار سختی باشد. 

می گویند سعدی و حافظ به خود می بالیدند که در جایی از ایران نیست که به اشعار و سخنان آنان پرداخته نشود؛ وقتی که اشعار سعدی به دست رند یزدی که پای دستگاه شعربافی( نوعی صنعت) نشسته بود رسید او در جواب سعدی گفت:          

سعدیا شیراز داری نان مفت            

میتوانی شعرهای خوب گفت

 

گربیایی یزد شعربافی کنی             

مهره از پشتت بیفتد جفت جفت

 

این دو بیت شعر، به خوبی مشقت کار مردمان ایران و به ویژه یزدی ها را در طول تاریخ  نشان می دهد و البته مسئله آب یکی از مهم ترین چالش های پیش روی مردم بوده است.

حال در نظر بگیرید از آنجائیکه در گذشته صنایع پیشرفته وجود نداشته، کشاورزی بخش قابل توجهی از اقتصاد بوده است و همه اینها هزینه های سنگینی بر مردم تحمیل میکرده است. فقط یزدی ها حدود 3000 رشته قنات برای بدست آوردن جرعه ایی آب ایجاد کرده اند و این درحالی است که دبی آن بسیار پائین بوده و در نهایت حجم آب آنچنانی نصیب مردم نمی شده. این حجم آب با تمامی سختی های فراوانی که مردم متحمل میشدند در مقایسه با آب فراوانی که بسیاری از کشورهای دیگر( مثلا اروپایی ها) از آن بهره مند بودند بسیار ناچیز بوده است.

 

 

برای مطالعه بیشتر به کتاب قنات های تفت، دکتر پاپلی یزدی و کتاب شازده حمام از همین نویسنده مراجعه کنید.

 

 

 

منابع:

 

 

1-    بانک اطلاعاتی قنات های کشور

 

 

http://www.iranhydrology.net/qanat/qanatlist.asp?start=81

 

 

2-    نقش آب گران و پرهزینه در اقتصاد سیاسی ایران، رضاقلی، علی

 

 

3-    کنکاشی در تمدن کاریزی، رضاقلی، علی